POLO: Katuwang ng Pilipino sa usapin ng trabaho, empleyo


Last week naibalita ko sa Kuwait Times daily (Oct 18, 2010 issue) ang tungkol sa labor agreement na maaring pirmahan ng Pilipinas at Kuwait sa malapit na hinaharap. Ito ay mahalagang balita para sa ating lahat at balitang dapat nating ikatuwa, kung ang pirmahan ay maganap. Nakapanayam ko si Labor Attache Vivo Vidal ukol sa usaping ito at magiliw naman niyang sinagot ang aking mga tanong ukol sa isyu. Sabi nga niya, kung magkakasundo ang dalawang bansa at magko-cooperate sa usaping ito, maaring magkaroon ng pirmahan at makinabang ng malaki ang mga Pinoy workers sa Kuwait. Ang usapin sa bilateral labor agreement ay lumutang dahil sa lumabas na balita noong unang bahagi ng Oktobre kung saan posible umanong suspendehin ang pagpapadala ng mga OFWs abroad bilang epekto ng bagong inamyendahang batas; Republic Act 10022 o mas-kilala bilang Migrant Workers Act, noong panahon ni dating Pangulong Gloria Arroyo.
Nakasaad sa bagong inamyendahang batas na dapat pumasok ang isang bansa sa kasunduan sa Pilipinas kung gusto nitong mag-hire ng manggagawang Pilipino. Subalit kapalit ng pirma ay ang pangakong pahahalagahan at pu-protektahan ang mga OFWs. Dahil sa hindi signatory until now o walang bilateral labor agreement ang Pilipinas at Kuwait, may-posibilidad ding ipagbawal muna ang pagpasok ng mga Pinoy sa Kuwait, although ang pahiwatig ni Atty Vidal ay malabo itong mangyari sa kasalukuyan.
Ayon sa kanya, maaaring magkasundo na ang Pilipinas at Kuwait ukol sa usaping ito at maaaring pirmahan ng Kuwait ang bilateral labor agreement. Mula pa noong pumasok ang mga Pinoy sa Kuwait mula noong early 70's tanging batas internasyunal ng International Labor Organization at syempre yung kanilang sariling batas dito sa Kuwait ang umiiral at nangangalaga sa ating mga karapatan dito sa Kuwait. Ang bilateral labor agreement ay magandang simula at pagkakataon for both parties to protect their own interests but also wellbeing of Filipino workers. Hari nawa ay matuloy ang pirmahan sa malapit na hinaharap!

Maliwanag ano po? Usapan sa paggawa ang bibigyang pansin ng Embahada at Ako portion. Pag-uusapan natin ngayon ang tungkol sa isyu ng POLO (Philippine Overseas Labor Office) o usapin sa paggawa. Binaha ako ng tanong ukol dito. At sa tingin ko hindi ko ma-aacommodate lahat ng mga pumasok na tanong sa akin ngayon araw, in fact isa lang na tanong ang puede kong isama sa ngayon. Yung tanong ng mga nagta-trabaho sa fastfood chain. Hindi ko puedeng banggitin ang pangalan ng fastfood company, pero aware ang maraming readers natin ukol sa concern nila, so sa mga nagtext na taga diyan, yes kayo ang tinutukoy kong fastfood chain sa tanong kay Atty Vidal.
Dahil sa baha nga po ang dumating na tanong ukol sa labor isyu, humingi pa ako ng isa pang pagkakataon kay Atty Vidal na muli kaming magkausap upang bigyang daan naman ang inyong mga tanong specifically. Abangan ninyo ang mga sagot sa inyong mga katanungan sa susunod na labas ng Embahada at Ako.


Usapang paggawa (labor)


BEN GARCIA: Ano ang function ng POLO sa Kuwait?

VIVO VIDAL: The POLO is an operating arm of the Department of Labor and Employment overseas (abroad) for the welfare, protection, assistance, and job generation of OFWs. The job generation and deployment of workers are just two of our main functions but perhaps the core and very important mandate which we are doing as DOLE representatives. Kami kung baga ang naatasan ng DOLE na mag-hanap ng probable labor markets para sa ating mga OFWs. As per the projection of many economists, Kuwait will be the next country in the Middle East to spur economic but gigantic boom (growth) just like Dubai and Qatar. Ang kagandahan, mas-prefer nila ang Filipino workers dahil sa ating abilidad. Kaya malaki ang posibilidad na dumoble pa ang bilang ng mga Pinoy workers sa Kuwait. Sabi ng mga foreign employees, trusted nila ang mga Pinoy dahil bukod sa masisipag, aba'y madali pang matuto. Magaling ang ating inter-personal and communication skills. Ang maganda sa Kuwait mayroong silang pondo, mayroong pera na kung kakailanganin madali nilang makuha. Di tulad ng ibang bansa, sa atin halimbawa, mangungutang muna. Sila dito ready na ang pera for disbursement. Kung matutuloy ang proyekto siguradong matatapos dahil mayroon silang perang hawak. Kapag nagtrabaho ka naman sa Kuwait, ang suweldong ibinibigay ay naaayon sa standards or scale na puedeng makatulong sa pamilya ng isang OFW.

BEN GARCIA: Mayroon bang quota ang pagpapadala ng Filipinos sa Kuwait? Mga ilang libo na ba tayo dito sa Kuwait?

VIVO VIDAL: Wala pa naman silang ibinibigay na quota sa atin. Pero kapag natuloy ang pirmahan ng bilateral labor agreement ng dalawang bansa, baka magkaroon, pero okay lang, maliit pa ang pupolasyon natin dito compared sa ibang mga nationals. Ang mahalaga sa bilateral labor agreement kung signatory ang dalawang bansa, mapipilitan silang sumunod sa gusto natin/nila o ayon sa sinasaad ng kasunduan. Sisiguruhin naman natin na ayon sa kabutihan ng ating mga manggagawa ang pipirmahang kasunduan.
Wala pa man ang labor agreement na iyan, patuloy na sa pagdami ang OFWs dito sa Kuwait. Naaalala ko nga, noong una kong assignment dito bilang assistant labor attache, nasa around 80,000 lang po tayo dito, pero ngayon ay 165,000 na and before the year-end aabot na tayo sa 180,000. Ang inaasikaso natin sa POLO sa ngayon ay ang maipatupad ang batas sa pasahod natin para sa ating mga OFWs. Ang nai-set na minimum wage ng Pilipinas ay at least KD120 or US$400 monthly pay. Iyan ay ipinatutupad natin strictly sa mga kumukuha ng job orders. Nakalagay iyan sa kontrata. Once na hindi tumupad ang employer; mayroon tayong habol. Pero aminado tayo na ang pagpapatupad nito ay hindi perpekto. Ang pagpapatupad ng minimum wage ng Pilipinas para sa mga household workers ay paraan upang mabawasan ang pagdating at pag-alis sa Pilipinas ng maraming domestic helpers. Bukod diyan gusto rin nating umangat ang bilang ng mga skilled workers sa Kuwait. Dahil sa mga planong proyekto sa Kuwait, inaasahan natin na mas-lalong dadami at bibilis ang pagpasok ng mga Pilipino dito. Iyan ay kung matutugunan natin dahil medyo bumababa na rin ang mga walang trabaho sa ating bansa.
Karamihan pa rin sa mga pumapasok dito sa Kuwait ay mga household service workers, sa tingin ko ay mari-reverse na ang trend, mas-dadami ang skilled workers lalo na sa pagsisimula ng proyekto. Marami kasi tayong kababayan na nakapag-aral naman, marami dyan mga teachers, pero ang napupuntahan nilang trabaho ay domestic helpers. Sayang ang skills/talents nila.

BEN GARCIA: Sinu-sino naman ang mga katulong ninyo sa pagpapatupad ng mga programa para sa mga OFWs sa Kuwait?

VIVO VIDAL: Unang-una katulong natin sa pagpapatupad ng mga programang may-kinalaman sa mga OFWs dito sa Kuwait ang head of mission natin si Ambassador Shulan Primavera. Sa embahada mas-pinalakas ni Ambassador Primavera ang Assistance to National Unit (ANU). Lahat ng mga police cases at mayroong mga inaresto halimbawa sila sa ANU ang kimikilos to assist them. Sa mga tumatakas na OFWs at employer-employee problems kami sa OWWA at POLO ang humahawak niyan. Sa POLO/OWWA offices marami akong katuwang dito tulad ni Ofelia Castro, ang ating Labor Attache I. Si Ms Castro ang naatasan kong umalalay sa mga usapin may-kaugnayan sa visa 18 workers. Nariyan din sina Welfare Officers Yolanda Penaranda at si Atty William Merginio para sa mga distressed 20 visa workers. Si Omar Khalil ang humahawak sa processing ng job orders/contracts para sa visa 18 at si Lucy Halili sa processing/contracts ng 20 visas. Si Lucy din ang tumatayong care-taker ng FWRC. Si Blas Marquez ay in-charge sa liquidation ng mga expenses sa POLO at OWWA at punong abala sa mga kitchen requirements. Si Evangeline Quinoy ay in-charge sa collection ng OEC, pero siya din ang tumatayong internal at external communication and admin staff ko. Nag-aaverage tayo ng contracts/job order ng 100-120 a day. Kulang pa ang staff kung tutuusin, pero mayroong darating na dalawa pa before the year-end.

BEN GARCIA: Anong oras nagbubukas ang POLO/OWWA?

VIVO VIDAL: Nagbubukas talaga ang POLO/OWWA and the embassy as a whole ng alas-otso ng umaga. Ang business transaction ay simula ng 8:30am para makapag-handa naman kami. Hanggang 2pm na iyan. Pero mayroon namang lunchtime ng 12pm, pero kami dito kahit tapos na ang 2pm public transaction, kapag marami pang trabaho, nag-i-stay talaga kami sa embassy ng hanggang 5pm or even more.

BEN GARCIA: Sinu-sino ang mga OFWs na puedeng magpunta dito para humingi ng tulong at kailan kami pupunta to seek help, anong mga grounds? What about sa Shuon, kailan kami puedeng magtungo doon to ask for assistance?

VIVO VIDAL: Lahat naman puede naming matulungan. Anumang kaso mayroon sila. Mas-ini-encourage nga natin ang ating mga kababayan na personal na magsadya dito kung mayroong problema sa trabaho at hindi kami gaanong nag-iintertain sa telepono; kasi mahirap at mas-maganda talaga ang nagkikita tayo. Para talagang magkaliwanagan hindi yung sa telepono lang. We give attention to everybody whatever their cases are. Sa Shuon, sinumang visa 18 workers ay ini-encourage din nila na magtungo doon ng personal sa kanilang tanggapan. Puede silang tumuloy doon (Shuon) ora-mismo, pero kung gusto nila ng assistance ng POLO, gagawa kami ng paraan. Ang shuon ay para sa visa 18 lang, hindi kasama ang mga household workers. Tulad ng sinabi ko, mayroon tayong shortage sa staff iilan lang ang puedeng makalabas dito to assist our kababayans. Kaya kung hindi mapagbigyan, huwag naman sanang sasama ang loob. Kung mayroon pang panahon, iset natin ang right day and time para mag-tugma sa schedule natin pareho. Sa POLO, we are doing our best to assists individuals/groups kung kinakailangan.

BEN GARCIA: Sa mga lumalabag na employers, anong parusa ang ipinaataw natin sa kanila. Mayroon na bang mga companies/individuals ang nakasuhan na.

VIVO VIDAL: Sa mga lumalabag na employers dahil wala naman tayong police at court powers dito, ginagamit namin ang aming kapangyarihan to suspend job orders man iyan o kahit individual employers, kung nagkasala sila, hindi na natin sila bibigyan ulit ng workers. May-data-base kami dito para sa mga notorious employers. Hindi namin sila pinapayagang makapag-hire ng Pinoy workers. Puede kaming magkansela ng job orders lalo na kung mayroong naagrabyadong kababayan. Habang maliit lamang na bilang ang mga notorious employers, marami namang company/employer ang sumusunod sa ating patakaran. Ang kagandahan, may-takot ang mga employers dito sa kanilang immigration office. At alam ng immigration nila dito ang mga notorious employers, kaya unti-unti na silang natututong sumunod sa tamang proceso at batas.

BEN GARCIA: Ano naman pong mga alituntuning dapat naming tandaan para hindi kami maloko at magkaroon ng mas-malaking problema dito?

VIVO VIDAL: Ang number one; check the profile of the company. Go to the reliable agencies sa Pilipinas. Mas-maganda na makipag-deal lamang sa mga registered at licensed na recruitment agencies na nasa talaan ng POEA. Icheck nila ang backgrounds ng kampanya, we are in the age of technology isang click lang malalaman mo na ang background ng company, basahin at alamin, tingnan kung ano ang kanilang records. Go to the proper and right process...sumunod sa tamang proceso. Huwag padadala sa mga sweet talks ng recruiters. Pagdating dito, kung hindi ikaw puedeng magtungo sa embassy, ang company ang inatasan namin na magreport sa amin ng mga arrival ng Pilipino. Hindi na namin iniisa-isa o inu-obliga ang isang Pinoy na mag-punta dito sa embassy to register their names, kasi, based sa contract, moment na dumating dito sa Kuwait ang empleyado, sumasahod na siya. Ang company/employer ang sinasabihan namin na mag-report ng arrival ng isang Pilipino. Sa mga katulong naman, ang partner agencies nila dito ang mag-rereport sa amin sa mga dumarating na Pilipino.

BEN GARCIA: Sa mga housemaids ano ang limitasyon o grounds para mag-disisyong tumakas o umalis sa kanilang employer?

VIVO VIDAL: Wala kaming ini-encourage na pagtakas sa kahit kaninong employer. Pero kung minamaltrato ka, may-physical assault nang nangyayari, rape, hindi pinapakain, may-unpaid salaries two months and above, mga grounds iyan na hindi ka puedeng magtagal sa ganyang uri ng employer. Iyan ang panahon to seek help and advice from us. Pero yung mga minor cases halimbawa nasigawan lang, over-work, hindi lang nagustuhan ang kasama, masungit ang employer, bigyan naman nila ng allowance ang employer. In the first place, bago pa man umalis sa Pilipinas ang isang DH, mayroon nang orientation seminar yan ukol sa kultura at mga ugali ng tao dito sa Gitnang Silangan, so dapat alam nila how to handle things. Kung balat sibuyas, siguro hindi bagay na DH. Baka nga nagkamali lang talaga sila sa piniling trabaho. Ganunpaman, once na nagpunta kayo sa amin hindi namin kayo tatalikuran, binibigyan ang lahat ng patas na pagtrato at kaukulang tulong na marapat lamang sa isang OFW. Katuwang namin sa pag-resolba ng problema ng mga runaway housemaids ang recruitment agencies nila at syempre, hindi mapapadali ang pag-lutas ng problema kung wala ang local authorities dito. Ang kanilang pakikipagtulungan ay mahalaga to resolve cases concerning OFWs. Sa pagdating ng OFWs, kadalasang ginagawa namin ay tinatawag muna ang ahensiya, tapos ang employer. Responsibilidad ng agency na tulungan ang mga tumatakas nilang hired workers. Tumutulong naman talaga sila kahit papaano. Kasi mahirap din na sa gobyerno na lang natin inaasa ang pagkain ng more or less 150 runaway housemaids. Sa bigas pa lang 50-80KG ng rice ang nauubos per day.

BEN GARCIA: Tungkol naman sa US$400 salary, bakit kaya hindi naipatutupad iyon?

VIVO VIDAL: Minimum salary iyan ng OFWs, hindi lang sa housemaids. Magandang pagkakataon para sa lahat kasi naging salary baseline natin iyan eh. Pero ang totoo hindi naman talaga tumutupad ang ilan, lalo na sa domestic helper. Iyan nga ang pangit saw ala tayong bilateral agreement kasi, kung ano ang gusto natin hindi natin puedeng ipilit. Kung mayroon tayong bilateral labor agreement, mayroon tayong basehan at puede tayong mag-deamnd. Pero, iyang isinet na sahod ng DOLE ay ipatutupad natin iyan. Hindi nga lang perpekto. Alam din natin na ang Kuwait at mga bansang nangangailangan ng ating labor services ay puedeng maka-afford sa $400 minimum salary na iyan.

BEN GARCIA: Pero bakit marami pa ring companies sa Kuwait ang hindi tumutupad sa pagbibigay ng US400 monthly pay, tulad halimbawa ng sikat na fastfood chain at ilang mga hospitality companies? Marami akong natanggap na text messages mula sa kanila na hindi raw po nila natatanggap ang KD120 monthly pay, dahil ibinabawas daw ang food, transportation and accommodation.

VIVO VIDAL: Kinausap na namin ang mga companies na hindi tumutupad sa ating itinakdang monthly pay for our Pinoy workers. Binalaan na natin sila na hindi na sila mabibigyan ng Pinoy workers ulit kung patuloy silang lalabag dito. Yung fastfood na binabangit mo, nangako silang by the year end ay mai-aadjust na nila ang suweldo ng kanilang mga workers. Sabi ko nga sa kanila, ang KD120 ay halaga na dapat matanggap ng isang mangagawa matapos silang magtrabaho ng isang buwan, yung additional na basic needs dahil galing sila sa Pinas, tulad halimbawa ng accommodation, transportation and food, hindi iyan ibinabawas sa KD120 na monthly pay nila. Dapat buong KD120 monthly salary makuha ng isang Pinoy worker. Iyan ay maliwanag sa contract na pinipirmahan nila between workers and employers. Patakarang pinagtibay ng POEA under our Department of Labor and Employment. Wala na rin kaming pinapayagang Pinoy cleaners/teaboys, wala kaming pinipirmahang job orders para sa mga trabahong iyan.

(Ang ibang tanong ukol sa labor/paggawa ay bibigyang daan ko next week. Kung mayroon pa kayong concerns ukol sa subject na ito o marahil kumento/suggestions ipadala lamang sa numero na naka-post sa itaas na bahagi ng column na ito. Maraming salamat po!-Ben Garcia)

Kambal na pasakit


Masaya akong wala siya


(Huling yugto sa padalang liham kasaysayan ni Marites Tura)

Kung bakit nabuksan ang ginagawa ng asawa ko sa kapatid kong 9 years old pa lamang that time ay dahil sa sumambulat ng iyak ang kapatid ko habang naglalaba sa may-poso malapit sa amin. Nagulat ang mga taong naroroon, nag-hinala ang mga naroroon na baka inaabuso ang bata. Kinuha siya ng kapit-bahay naming taong simbahan, kinausap, at nagsabi ng totoo ang kapatid ko. Kasi noong umaga pala noon, ginamit siya ng asawa ko. Agad siyang ipinatingin sa doctor at nalaman ngang totoo ang sinasabi ng kapatid ko. Dinala siya sa tiyahin ko, sabi ng mga pulis sa kanila, huwag munang ipapaalam sa amin ang nangyari kasi, gagawa pa raw sila ng warrant of arrest para sa asawa ko. Sa bahay naman, mayroon nang pulong na nagaganap sa bahay ng lola ko, hindi ako isinali, naroroon lahat ng kapatid ko. Maya-maya, nagtatakbuhan na ang mga kapatid kong lalaki, hinahanap na sa akin ang asawa ko. Sabi ko, andun sa kakahuyan. Sabi ko sa kanila ano ang nangyayari, bakit kayo parang mga buang na-nagtatakbuhan? Nagsitakbuhan ang mga kapatid ko patungo sa lugar kung saan naroroon ang asawa ko. Ako naman, para na akong naguguluhan sa mga nangyayari sa paligid ko. Maya-maya pa dumating ang mga pulis kasama ng mga tito ko, tumuloy din sa kakahuyan na kinaroroonan ng asawa ko. Marami nang nakatingin sa bahay, yung isang miron, sabi sa akin, wala ba daw talaga akong alam na ni-rape ng asawa ko ang kapatid ko? Wala akong naisagot, ang alam ko, nagpunta ako sa loob ng bahay, kumuha ng itak para patayin ang asawa ko.
Noong tumatakbo ako patungong kakahuyan, pinigilan ako ng mga pulis. Kinuha ang itak na dala ko at ang alam ko lang naroroon na ako sa loob ng bahay. Nahimatay pala ako sa sama ng loob. Na-corner nila ang asawa ko, umamin sa kasalanan niya. Binawian kami ng mga anak ko ng sarili kong mga kapatid. Nariyan at naranasan naming pagkaitan ng pagkain. Binugbog din nila ang mga anak ko, dahil alam na raw namin ang kamanyakan ng asawa ko, hindi pa raw namin sinasabi. Sobrang hirap ang naranasan namin matapos na makulong ang asawa ko. Nahinto ang mga anak ko sa pag-aaral, dahil wala naman akong trabaho, wala na akong gagastusin sa kanila. Wala na nga kaming makain noon. Kaya matapos ang ilang buwan, nagpasiya na akong umalis at nagtungo ako sa lugar ng asawa ko sa Zamboanga. Hindi ko pa dala ang mga bata noon, pero ang plano ko talaga, kausapin ang nanay ng asawa ko na pansamantala nilang kupkupin ang mga anak ko. Pagpasok ko sa bahay nila, nagulat ako, naroroon ang asawa ko. Gusto akong yakapin, tinadyakan ko nga at hindi na siya nakalapit pa sa akin. Nakalaya ang asawa ko dahil pala sa na-closed daw ang kaso, wala daw kasing uma-attend sa hearing ng kapatid ko. Iyon pala, yung abugado nabayaran na. Pinadadalhan daw kami ng notice para sa hearing, hindi ibinibigay sa amin ng abugado ang notice kaya walang nakaka-alam na mayroon palang hearing. Kaya isinara ang kaso laban sa asawa ko at naka-laya na siya.
Doon na rin ako nagtrabaho sa Zamboanga bilang katulong. Ang sahod ko ay P1,200 lang masaya na ako noon kasi sa tuwing sahod, pinupuntahan ko sila sa lola nila. Tatlong taon ang ganuong sitwasyon ko. Nakikita ko ang asawa ko na naroroon sa nanay niya, wala na akong pakialam sa kanya. Hanggang sa na-boring na rin ako at sobrang nalungkot sa nakikita kong sweetness ng pamilyang napuntahan ko. Lagi na lang akong umiiyak kasi yung mga anak ko wala mang ganuong buhay. Kaya nagpaalam akong aalis na lang, mababait ang mga amo ko, agad naman silang pumayag nang magpaalam ako. Sa isa kong tiyahin sa Zamboanga City ako tumira, doon naman, nakakita ako ng magaang na trabaho. Bantay sa isang sari-sari store. Sa unang sahod ko, bumili ako agad ng cellphone hanggang sa makilala ko sa pamamagitan ng text ang isang taong naging tatay ng bunso kong anak. Nagmamahalan kami, pareho halos ang buhay namin, kaya mabilis kaming nagkaunawaan. Apat na taon na ngayon ang anak namin, ang bago kong asawa, taxi ang dina-drive niya ngayon. Sa April 2011 ang uwi ko sa Pilipinas. Gusto na naming magpakasal sa pag-uwi ko. Pero kasal ako sa una kong asawa. Gusto ko pa ring maipakulong ang dati kong asawa para magkaroon ng tunay na hustisya ang kapatid kong babae na halos isang taon niyang ginahasa. Ano kaya ang mabuting gawin para maipakulong ulit siya?
Gumagalang at nagpapasalamat,
Marites Tura

(Inaanyayahan ko po kayong ibahagi sa pamamagitan ng text messages ang inyong opinion, o comments sa nabasa ninyong liham kasaysayan. Ipada ang mensahe sa Tel 97277135. Kung gusto mo namang ibahagi ang iyong kuwento, puede rin po kayong makipag-ugnayan sa numerong iyan, para sa mas-mabilis na praan ng pagpapadala ng inyong mga liham. Maraming salamat po!)

Embahada at Ako

Ano ang pakinabang ko sa OWWA?

Miembro ka na ba? Iyan ang tanong na nakita kong nakasulat sa isang poster na makikita sa embahada ngayon. Ang sabi sa akin ni Welfare Officer Yolanda U. Penaranda, kararating lamang ng poster na iyon noong Mierkules. Bahagi daw po iyon ng kanilang maspina-igting at agresibong kampanya upang mapalawak ang membership ng OWWA.
Bakit nga ba kinakailangan tayong maging miembro ng OWWA? Mayroon ba akong pakinabang sakali't miembro nga ako ng OWWA? Ang pagiging miembro ng OWWA ay sapilitan para sa isang OFW, iyan ang alam natin. Hindi ka puedeng umalis ng Pilipinas hanggat hindi ka nagbabayad ng iyong OWWA membership. Ibig sabihin kung dumaan ka sa legal na proseso, hindi mo maiiwasan ang maging miembro ng OWWA. Bawat umuuwing Pilipino mula sa ibang bansa ay kailangan ding magbayad ng OWWA membership.
Mura lang naman kung tutuusin ang membership at mayroon namang ipinapangakong benepisyong hatid ito para sa ating lahat.
Samantala yung dating medicare na naging Philhealth ngayon ay humiwalay na pala ito sa OWWA. Dati po kasi ay kasama itong serbisyo ng OWWA.
Kung hindi pa natin ito natalakay ngayon ay wala pa idea ang marami sa atin na itong Philhealth ay hiwalay na pala sa OWWA.

Tulad ng OWWA membership, malaki ring tulong ang Philhealth sa atin kung miembro tayo ng Philhealth. Ang kagandahan nga daw sa Philhealth, kung miyembro ka nito, hindi lang ikaw (OFW) ang puedeng mabigyan ng ayuda, maging ang immediate members ng iyong pamilya ay puedeng makinabang dito, hindi tulad ng OWWA medical benefit na ang puede lang maka-avail ay ang mga miembro nito.

Ito ang bahagi ng aking panayam kay Yoland Penaranda; tumatayong head ng OWWA sa Kuwait at isa sa dalawang Welfare Officers na naririto ngayon at nakatutok sa kapakanan ng mga OFWs sa Kuwait. Ang isa pa ay si Atty William Merginio. Sila ang mga OWWA representatives ng Pilipinas sa Kuwait.



Usapang OWWA

BEN GARCIA: Ano po ang OWWA at ano ang trabahong kaakibat nito?
YOLANDA PENARANDA: Ang ibig sabihin ng OWWA ay Overseas Workers Welfare Administration. Ito ay ahensiyang sangay o sakop ng Department of Labor and Employment. Ang ahensiyang ito ay nabuo to protect the interest and welfare of overseas Filipinos and their families. Tulad ng OWWA offices abroad, ang OWWA sa Kuwait ay under ng Philippine Overseas Labor Office (POLO) sa ilalim ng pamumuno ni Labor Attache Vivo Vidal at kami ay isang pamilyang nagtutulong-tulong para gampanan ang trabahong inaatang sa amin dito ng Pilipinas sa ilalim ng pamumuno ni Ambassador Shulan Primavera. Bukod sa aming dalawa ni Atty William, we have two administrative assistants, sina Marne Halanesat at RJ Aguilar. Mayroon kaming dalawang interpreter at isang driver. Kapakanan ng OFWs ang sentro ng aming serbisyo. Mayroon tayong 17 regional offices sa ibat-ibang sulok ng Pilipinas. Kung mayroong problema ang isang OFW, yung kamag-anak nila sa Pilipinas, puede silang dumulog ng derekta sa aming regional offices. Marami kaming emails na natatanggap mula sa pamilya ng OFWs mula sa Pilipinas at nagko-coordinate kami sa pagresolba ng kung anumang problema mayroon tayo.
Para sa kapakanan ng ating mga kababayan, babangitin ko ang ating mga regional offices sa Pilipinas. Mayroon tayo sa Baguio City, La Union, Tuguegarao, Pampanga, Cavite, Calamba, Quezon City, Legazpi City, Iloilo City, Cebu, Tacloban, Zamboanga, Cagayan de Oro, Davao City, Coronadal, Cotabato City, Caraga and Butuan City. Kung mayroong concern sa runaway housemaids at kailangan ng assistance, agad nating tinutugunan ang kanilang panga-ngailangan. Ang recruitment agency agad ang una nating tinatawagan. Pinapaalam din namin sa main office or specific regional offices kung saan nakatira ang OFW at sila na ang magsasabi kung kinakailangan sa kanilang pamilya about sa condition ng OFW na nasa ilalim ng aming pangangalaga.

BEN GARCIA: Anu-anong mga benepisyong hatid ng OWWA?

YOLANDA PENARANDA: Kung miembro ka ng OWWA ito ang mga benepisyong puede mong pakinabangan. Una, Health Program for OFWs (HealthPro), kung nagkasakit halimbawa ang isang OFW at kinaki-ilangang dalhin sa ospital,(local post o sa Pilipinas) subsidized ang medical and hospitalization services ng OWWA. Puede ring maalalayan ang isang OFW sa kanyang pagpapagaling. Pangalawa, sakali't masangkot ang isang OFW sa aksidente na pansamantala niyang ikina-paralisa, puede siyang mag-claim ng disability benefit na hindi bababa sa P50,000. Kung total disability naman, P100,000. Pangatlo, sa mga namamatay na OFWs, hindi natin iyan hinihingi; pero ang sa natural death causes, puede mag-claim ang kamag-anak sa OWWA ng P100,000. P200,000 naman sa accidental death, that of course in addition to P20,000 burial benefits. Liban diyan, puedeng mag-avail ang OWWA members ng education and training benefits. Iyan ay libreng ipinagkakaloob sa mga mahihirap o deserving students. Mayroong mga universities/colleges na affiliated ng OWWA bukod sa TESDA. Ang scholarship ay bukas din sa pamilya ng OFWs, from P20,000 up to 60,000 pesos ang ibinibigay na ayuda ng OWWA. Mayroon ding livelihood at reintegration program para sa returning OFWs. Mayroon lang kailangang isatisfy na mga dokumento para makuha ang anumang benefits o kahit anumang loan.

BEN GARCIA: Magkano ang dapat bayaran para maging miembro ng OWWA? At ilang taon ang bisa (validity) nito?

YOLANDA PENARANDA: Ang membership fee ay US$25 o hindi tataas sa KD7.500 o depende sa palitan ng piso sa dollar. Iyan ang bayad sa membership sa OWWA, ang OEC (Overseas Employment Certificate) ay kailangan ding bayaran ng 750fils, mapupunta naman iyan sa Philippine Overseas Employment Administration, kung saan, kapag may-hawak ka nito, libre o tax free ka. Iyan ay katibayan na mayroon kang trabaho sa Kuwait at gusto mo lamang magbakasyon sa Pilipinas. Magkaiba po ang OEC at membership sa OWWA. Ang bisa naman ng membership sa OWWA ay two years lang at ang OEC ay two months. Kung halimbawa grupo or company, puede kaming mag-arrange ng mga officers na taong sasadya sa kanilang lugar (sa site) nila para doon magbayad.

BEN GARCIA: Paano kung mag-expire ang two-year membership ko, hindi ako umuwi, ibig sabihin ba nito hindi ako puedeng mag-loan sa pagpasok ng three years ko?
YOLANDA PENARANDA: Hindi. Kailangan munang patunayang miyembro ka ng OWWA. Kaya nga ang payo natin sa lahat ng OFWs, laging ia-update ang iyong membership sa OWWA every two years.

BENGARCIA: Pakiliwanag nga po ito, sino po ba talaga ang dapat magbayad ng aking OWWA membership, ako ba o employer ko?
YOLANDA PENARANDA: Dapat employer ayon sa alituntunin ng ating gobyerno, nakasaad din iyan sa mga contract na pinirmahan ng employer at employee. Iyan ay compulsory sa kontrata ng domestic helpers, at sa 18 visa, naman depende sa contract.

BEN GARCIA: Gaano katagal ang processing ng loan o pag-claim ng benefits? YOLANDA PENARANDA: Hindi naman ganun katagal. Mayroon lang hihinging papers ang regional offices at kung masatisfy ang OWWA requirements, agad naman i-re-release ang loan o benefits na kini-claim ng OFW.

BEN GARCIA: Puede bang mag-file ng loan sa Kuwait? YOLANDA PENARANDA: Hindi. Puedeng ifile iyan sa mga regional offices o maging sa headquarters natin sa Manila.

BEN GARCIA: Bakit kailangan akong magbayad dito? Ano ang advantage sa Kuwait compared sa Pilipinas?
YOLANDA PENARANDA: Ang advantage ng pagbabayad dito ay malaki. Una-una, hindi ka na mahihirapan pang pumunta sa headquarters ng OWWA o sa inyong regional offices. Alam kasi ng OWWA na ang bakasyon ng isang OFW ay limitado lamang. Kung pupunta ka pa sa OWWA para lang magbayad ng iyong membership ay kakainin ang oras mo doon. Minsan nga kulang ang isang araw dahil sobrang haba ng pila. E kung dito ka magbabayad menus na ang iyong hirap at pagod. Paka-isiping mabuti na ang OEC ay valid lamang ng two months. Kung tumagal ka sa Pilipinas ng more than two months, hindi na iyan valid, kaya kailangan kang magpunta ulit sa OWWA office para bayaran iyan.

BEN GARCIA: Kapag ba nangutang sa OWWA, obligado akong bayaran ito? E papaano kung nagkasakit ako at hindi na ako puede pang makapag-abroad?
YOLANDA PENARANDA: Oo, mayroon kayong kontratang pipirmahan. Kailangan kasing tumupad ang OFW sa usapan. Kaya nga sa atin, mayroong mga tumutulong doon, binibigyan kayo ng seminar, at magbibigay sila ng project proposals, halimbawa sa negosyo, yung angkop at babagay sayong kakayanan. Hindi kayo pababayaan ng OWWA, tututukan ang negosyo para mapalago at matulungan kayo halimbawa sa marketing.

BEN GARCIA: Ang mga susunod na tanong ay mga padalang text messages mula sa ating readers: Si Mila ng Shaab ay nagtatanong tungkol sa sitwasyon ng kanyang nanay na umabot na sa gulang na 69 at mag-reretiro na daw. Ano daw pong benefits ang puedeng makuha ng nila sa OWWA?

YOLANDA PENARANDA: Mayroon din siyang puedeng makuha kung siya ay miembro ng OWWA. Kung hindi naman, puede kaming mag-rekomenda in consideration sa length ng kanyang serbisyo sa Kuwait; puede kaming humingi ng finanacial assistance para sa kanya. Tawagan mo lang ako sa number ko Mila.

BEN GARCIA: Ito namang isa si Daisy ng Farwaniya, may-sakit daw po ang tatay niya, cancer, anong puedeng makuha sa Philheath? Separate daw ba ang puede niyang makuha sa OWWA o pareho lang ito?

YOLANDA PENARANDA: Ang OWWA membership ay mapapakinabangan lamang ng isang miembro. Hindi ito transferable sa kanyang immediate family, unlike Philhealth. Sa Philhealth, puedeng ma-avail ng immediate family niya ang medical assistance, kaya ang payo ko sa lahat, huwag kalilimutang bayaran ang membership sa Philhealth at syempre huwag ding pabayaan ang OWWA.

BEN GARCIA: So puede bang magbayad ng Philhealth ang isang OFW dito?

YOANDA PENARANDA: Hindi po. Sa Pilipinas lang ang bayaran nito. Ang sabi ko nga, ito ay semi-private entity na ngayon at hiwalay na ito sa OWWA, pero compulsory ito sa mga lumalabas na OFWs.


BEN GARCIA: Mula naman po ito kay Crisanta R. Silva, simula daw nang magbayad siya ng Philhealth, hindi raw niya kailanman nagamit ito, puede raw bang ma-excuse siyang magbayad next time. O puede raw kayang ma-convert ang kanyang benepisyo sa-cash?

YOLANDA PENARANDA: Habang hindi ako ang spokesperson ng Philhealth, ang pagkakaalam ko hindi naman puedeng ma-iconvert sa cash ang Philhealth, syempre kaya nga specific sa health reasons lamang iyan. Laan po iyan sa mga emergency health cases.


BEN GARCIA: Matagal na na daw pong miembro ng OWWA si Patricia ng Qurtuba, pero wala naman daw siyang pakinabang o nakukuhang benefits? Puede bang ang beneficiary niya raw sa Pilipinas ang mag-claim? Anong mga papers ang kailangan?
YOLANDA PENARANDA: Kung scholarship halimbawa ang claim, pupunta lang kayo sa inyong regional office, kailangan lang siyang mag-provide ng (SPA) special power of attorney (kuha mula dito sa Kuwait) at iyon ang ipi-presenta sa OWWA office. Kung negosyo naman ang gustong i-avail, puede rin ang kapatid o magulang. Basta mayroon lang SPA na ipi-presenta at puede iyang maisa-ayos. Hihingi siyempre ng iba pang dokumentos, once na nakumpleto ito, tuloy ang transaksyon.

BEN GARCIA: Tanong naman mula kay Precy ng Salmiya, dati daw siyang DH sa Sabah Salem, mag-one year na raw siya, lumipat siya sa bagong employer, pero wala na siyang legal papers ngayon, siguro ay TNT na ito ngayon. Puede daw bang mag-claim ng educational benefit ang kanyang anak?

YOLANDA PENARANDA: Kung one year pa lang siya at nakapunta siya sa Kuwait ng legal, ibig sabihin ay valid pa ang two year OWWA membership niya. Ang educational benefit ay puedeng niyang makuha kung deserving at mai-pu-provide niya ang mga dokumentong kina-kailangan. Hingi lang siya ng SPA sa embassy at iyon ang ipapadala niya sa anak niya o sa asawa para magamit sa paghingi ng educational assistance. Sabi ko nga, iyan ay libre, hindi loan, pag-aaralan ng OWWA ang inyong sitwasyon.

BEN GARCIA: Ito namang last question ay mula kay Nora ng Maidan Hawally, sabi niya, one year six months daw siya sa dating niyang amo, bayad siya sa OWWA; kung pagsasamahin tatlong taon na siya halos, pero wala na daw siyang legal papers, (Ibig sabihin wala na rin siyang legal residency sa Kuwait), ano daw ba ang puedeng gawin para ma-activate ulit ang membership niya sa OWWA? Puede daw bang maging miembro ng OWWA kahit walang legal residency sa Kuwait?

YOLANDA PENARANDA: Ang isang OFW na wala nang residency or valid work permit ay puedeng maging miembro ng OWWA sa pamamagitan ng voluntary membership. Kung ikaw ay nahahanay sa ganitong sitwasyon, may-pag-asa pa at puede mo ring makuha ang mga benepisyong laan sa regular members ng OWWA.



(Next week, ang isyu ay tungkol sa labor related matters. Inaanyayahan ko po kayong sumali, makialam at maging laman ang inyong mga tanong ukol sa labor sa susunod na talakayan. Si Atty Vivo Vidal, Labor Attcahe ng Pilipinas ang aking kakapanayamin. Ipadala ang inyong mga tanong, reaksyon, kumento sa numerong nasa itaas-Ben Garcia).

Embahada at Ako

Makabuluhang pagtalakay sa paksang may-kinalaman sa mga OFWs sa Kuwait. Usapang magbibigay impormasyon; usapang deretsahan, walang kinikilingan! Lilinaw sa mga isyung kasama ako, ikaw at tayong lahat kabayan... Embahada at Ako.


Electronic passport, tugon ng Pilipinas sa ICAS



(Ang column na ito ay laan sa ating mga kababayan upang matugunan ang samut-saring tanong/daing may-kaugnayan sa mga Pinoy sa Kuwait. Puwede kayong sumali sa pamamagitan ng pag-ti-text sa aming numero 97277135. Makialam, magtanong, magbigay kumento/opinion at imungkahe ang paksang gusto mong pag-usapan natin.)



May-tatlong buwan na pala ang nakakaraan simula ng ipatupad fully ang electronic passport. Siguro dahil sa mga balitang pulitikal sa Pilipinas, natabunan ang balitang e-passport. Alam natin na noong June 30, 2010 ng mag-simulang maupo ang bagong halal na pangulo ng bansa; si Pangulong Noynoy Aquino III. Lahat ng mga balita ay ukol sa kanya, at ukol sa bagong administrasyon. Minsan kong naibalita ang tungkol sa e-passport, subalit iilan lamang sa atin ang nakakaalam na bago na pala at fully implemented na ang electronic o hi-tech na sistemang ito sa passport. Kung inyong natatandaan, ilang taon pa lamang ang nakakalipas simula nang ipatupad ang Machine Readable Passport (MRP) o brown passport, (ipinalit sa green passport) marami na ang naka-avail, at nagandahan ang ilan, pero heto, ipinatutupad na pala ang mas-high-tech pang passport. Kulay brown din po ang kulay at ang kaibahan lamang bar-coded na ito ngayon. Ayon kay Vice Consul Rea Oreta, alam ng gobyerno preparasyon lamang o transition sa mas-high-tech na e-passport lamang pala ang MRP. Liban sa high-tech passport, maraming pang tanong ang gustong malaman ng ating mga kababayan ukol sa usapang passport.

Ito ang pilot column sa 'Emabaha at Ako'. Tatalakay, tutugon, lilinaw sa inyong mga tanong ukol sa paksang Passport. Kausap ko po sa pilot episode na ito si Vice Consul Rea Oreta. Mula sa Filipino Panorama, maraming salamat po sa Embahada lalo na kay Ambassador Shulan Primavera sa inyong bukas palad na pagtugon sa kahilingang ito ng marami sa ating readers. Heto ang bahagi ng aking panayam at pakikipag-usap kay VC Rea.




Usapang Passport




BEN GARCIA: Kumusta po ang passport section natin ngayon?

REA ORETA: Ang consular section po natin ngayon ay nag-pa-function with the help of five personnel na nagtutulong-tulong to run the services properly. Passport is just one but main consular service that we are rendering to our kababayans. Brown passport na ang ginagamit natin ngayon, electronic passport. Na-faced-out na po ang MRP. This has been part of the Philippine government response with regards to the requirements set by the International Civil Aviation Services (ICAS). We have two people manning the data capturing at the embassy.

BEN GARCIA: Bakit po inintroduce ang machine readable passport, then e-passport?
REA ORETA: The machine readable passport and now e-passport was introduced in compliance with the international standards ng civil aviation services. Kung inyong natatandaan, dati machine readable pa tayo, but eventually had elevated to a more sophisticated technology; ito na nga ang tinatawag na e-passport. Noong July 2010 pa fully implemented na ang pag-gamit ng e-passport. Wala namang gaanong pinagbago sa MRP going to e-passport, in fact preparation lang talaga ang MRP para sa e-passport. Ang e-passport ay mas-advance, hindi na kailangan ang hardcopy ng iyong photo unlike MRP. This time, barcoded na rin siya. Ang computer barcode ang binabasa ng computer sa mga immigration entry at exit points. Makikita sa brown-e-passport ang iyong photo at ilang basic information about yourself. Tapos ang ilang information datas tungkol sayo ay nakastore na sa computer bar na available sa e-passport. Now, para doon sa mga naisyuhan ng MRP at para doon sa mga holder pa rin ng green passports, nais kong ipaalam na kinikilala pa rin iyon hannggang ngayon at patuloy na kikilalanin hanggang sa ma-expire ang passport na iyon. The next time they renew their passport, e-passport na ang ibibigay sa kanila.

BEN GARCIA: Simula po nang mag-simula ang machine readable at itong e passport ngayon, nakabawas ba sa trabaho ng consular section ang ganitong sistema?
REA ORETA: Malaki ang naitulong, unang-una security, nabawasan ang mga peke, o baklas na passport, and we are now internationally complaint country. Ibig sabihin, ang isang OFW na mag-ta-travel sa ibang bansa ay hassle free na siya. Lesser trouble sa mga immigration points, kasi, ang sistemang e-passports ay implemented na rin sa ibang mga bansa. So lesser ang trabaho para sa kanila at hindi na rin gaanong mahirap para sa holder. Now para sa amin, mas-madali na rin, data capturing lang ang gawain namin, di tulad noon, kami ang gagawa at nag-iinscript ng lahat ng personal data ng applicant manually. Now, enter lang ang data sa computer at ika-capture ang photo ng applicant, hindi mo na rin kailangan ang hardcopy of photo, kasi available na sa amin.

BEN GARCIA: Given the population of Filipinos in Kuwait, ilang passports per day ang na-pa-process ninyo araw-araw? Mayroon bang pag-kakataon na hindi nasusunod ang release date?

REA ORETA: Average of about 100 a day, pero mayroon ding mga araw na 60 lang per day. Wala naman o bibihira lang ang pagkakataon na na-di-delay ang pagpapadala ng DFA sa mga bagong passports. Lahat kapag-pumasok sa Pilipinas ang data at na-verify na iyon, ang susunod is making it available for you.


BEN GARCIA: Magkano po ang dapat bayaran sa pagkuha ng bagong passport o renewal nito? May-additional fee ba ang e-passport?
REA ORETA: Hindi naman ganun kalaki, dati is KD 16.250 fils ang renewal ng green passport. Now, ang e-passport ay KD 18 lang. Ang typical na reklamong naririnig ko masyadong mahal ang loss passport, KD45. Isa pa masyadong matagal ang waiting period; 45 days na ngayon compared sa green passport which we manually in-script. Itong e-passport hindi namin puedeng paki-alaman, sa Manila talaga ang processing niyan, whereas yung green passport, madali. In-case of emergencies puwede agad kaming mag-issue ng bago; pero, this time, hindi na. Our hands are tied with the system being implemented in Manila, kung kailan lalabas ang passport, we really have to wait.

BEN GARCIA: Marami po ang nag-tatanong kung bakit daw napakataas ng singil ng ating embahada sa passport?
REA ORETA: Ang rate ay alinsunod sa prevailing international rate standard which is US60 dollars. This time kasi, we are doing it electronically and we have to pay the services of a private firm. Before ang green passport ay central bank ang nagpi-print out, kaya medyo mura. Ang mahal ay replacement, yes, medyo mataas nga, kaya payo ko sa ating mga kababayan, dapat pahalagahan ang passport.

BEN GARCIA: Mayroon na bang pagbabago sa ating consular section simula ng pumasok ang bagong ambassador? Mayroon na bang nabago sa kalakaran at pakikitungo ng mga embassy staff sa mga kababayang nakikipag-transact sa inyo? Mayroon daw mga naninigaw pa rin at naghahari-harian sa consular section, totoo po ba ito?

REA ORETA: Ang alam kong problema noon, kulang sa tao (staff), isa lang ang processor noon, so ang pila mahaba talaga almost everyday. Pero this time, dinagdagan na namin. Noon kasi, isa lang ang kumikilos, pero ngayon yung idinagdag namin nasa front na rin sila at kumikilos pare-pareho kaya bumilis na rin ang serbisyo. With the coming of new ambassador, he fully supports the consular section affairs. Ang gusto namin ay magkaroon ng three lanes to served our kababayans. In the releasing section we have two personnel to service the people whose documents are ready for releasing. Sinisikap namin na makuha within the day ang mga documents or else kinabukasan the most. Ang cashier counter ay isa lang talaga. Pero ang counter sa gate pa lang, mayroon nang nakahandang forms doon, and they can use the area to fill-up those forms. From there, they will be directed to the processor's counter. Sabi ko nga, dati isa lang, but now, we try to maintain at least three counters. Ang processor natin ay hindi lang concentrated sa passport issue; all of them are trained to handle all consular services regardless. Ang resulta, mas-mabilis na transaksyon. Yung notarials, mga papers/documents tulad ng affidavit of support and all these kinds, pinipilit namin na within day or the least kinabukasan makukuha.
Yung upgrade na gusto naming mangyari yung magkaroon ng automatic queuing system. Medyo mahal, pero kaya naman, nag-ho-hold pa lang kami kasi may plano tungkol sa existing embassy natin. In order to accommodate and serve the increasing number of Filipinos in Kuwait dapat may-mas-malaking space. So yes, kailangan ng tao at bini-beep up na talaga namin ang pagkakaroon ng personnel sa embassy to serve our kababayans more better. Ang bilin namin sa ating officers, walang sigawan, walang gagamit ng mga offensive words. Kung mayroong nakikita ang mga tao sa aming personnel na medyo istrikto, kasi, iyon ang training nila ayaw naming malusutan ng mga pekeng dokumento. At saka, yung ilang tao din, (ibang lahi) hindi rin makaunawa agad. Kaya minsan kailangang gamitan ng stronger words to stress our points. Pero kung mayroong mga reklamo ng pagamit ng mga offensive words, hindi iyan allowed, at puede kayong magreklamo sa amin.

BEN GARCIA: Anong paraan ang ginagawa ng embassy natin para pag-punta pa lang dito sa embaasy alam na nila ang kanilang mga requirements at hindi na yung pabalik-balik?

REA ORETA: Number one kung mayroong internet puedeng ma-access ang ating website, at doon available ang mga requirements sa pagkuha ng anumang mga dokumento. Pangalawa, ang telephon number sa embassy natin ay available on working hours at at mayroong mga hotlines na puedeng pagtanungan all the time.

BEN GARCIA: But the problem Ms Rea, walang sumasagot sa mga telepono natin.

REA ORETA: Oo nga, iyan din ang naririnig ko, ang problema dahil sa dami talaga ng tawag na-mi-missed nating masagot ang ilan. The truth, hindi lang naman clients from Kuwait ang nag-re-reklamo, maging calls from the Philipines, minsan hindi rin nasasagot. We are truly trying our best to address this problem. We are adding more numbers; ang problema, mayroon kaming outstanding bills amounting to thousands of dinars na hindi pa na-si-settle. Iyon ang dahilan kung bakit hindi rin mapagbigyan ang aming request for additional telephone lines. Kailangan naming isettle muna iyon for us to have the liberty to demand new telephone lines. From our side naman, inaayos na ang pagbayad ng telephone bills, nag-bigay na tayo ng pasabi. Once na mabayaran na iyon, makaka-acquire na tayo ng bagong lines.

BEN GARCIA: Ano naman ang mga kailangang requirements o dapat tandaan sa pag-aaply o renewal ng passport para hindi na ako pabalik-balik?

REA ORETA: Para sa passport renewal, mga requirement diyan ay copy and original passport importante. Pag-dating sa embassy, mag-pi-fill-up ng request form, then, pupunta ka sa window ng processor, then, ipapadala ka sa capturing room, manned by two people, then they'll be directed to the cashier to pay; at doon ibibigay ang claim stubs at ilalagay doon ang date kung kailan sila dapat bumalik. On our part, yung data na ibinigay sa amin ng applicant iyon ang isesend namin sa Manila para maisyuhan naman siya ng panibagong passport.
Kapag-may-duda halimbawa, tumatagal ang proceso. Mayroong kapangyarihan ang ating consular section to demand some other documents lalo na kapag-mayroong duda nga sa application. Mayroong pinagbabasehan ang consular kung bakit umaabot sa puntong ganyan dahil minsan halimbawa, mayroong kaparehong pangalan at peke ang ibang mga papers o gumamit ng pangalan ng ibang tao. Kadalasan namang nangyayari iyan sa mga new applicants; wala man tayong bagong applicants sa mga bagong panganak lang. Doon din marami kaming requirements na kailangan, katulad halimbawa ng birth certificate from the Ministry of Health na translated na into English. Yung birth certificate dapat stamped ng Ministry of Foreign Affairs dito, tapos, hinihingi din namin ang copy ng kanilang marriage contract; translated into English. Dito, sabay naming hinihingi sa kanila ang civil registry para sa bata; requirements iyan ng NSO sa Pilipinas, attached ang birth-certificate ng bata at ang footprint. Iyan ang ipapadala natin sa NSO.

BEN GARCIA: Kapag nawala ang passport ko, ano naman ang mga dokumentong kakailanganin kong dalhin?

REA ORETA: Bago ka magpunta ng pulis, dapat magpunta ka muna sa amin dito to get the affidavit of loss, iyon ang dadalhin sa police station, the police will issue the loss passport report, then, we would process the new passport. Ito medyo mahal, kailangang mag-bayad ng KD45 for the loss passport.

BEN GARCIA: Noon pong luma pa ang sistema sa pagpapagawa ng passport, totoo bang mayroong tayong mga pinapaburang photo shop owner para kumita ang ilan sa embassy personnel?

REA ORETA: No I doubt it, in the part of the embassy, ang layunin lang naman namin ay makatulong; yung idirect sa tama o pinakamalapit na studio ang isang applicant. Kung iisiping kumikita ang ilan dito for that reason wala namang ganun at least iyan ang alam ko huh. Kasi you are free to bring here the photo kahit saan pang galing na photo studio iyan. But again, it was before full implementation ng bagong e-passport.

BEN GARCIA: Yun namang Xerox o photo-copy na umano'y pinagkakakitaan din ng ilan sa mga embassy personnel, totoo ba ito?

REA ORETA: Sa ngayon, wala na ang photo-copy machine na iyan dito. Before, alam ko, yung former supervisor ng consular section ang nag-papatakbo noon; wala akong alam sa kung pinagkakakitaan nila iyon, dahil he was reporting directly to the ambassador. But I think, kung ganun man, sa tingin ko legal dahil serbisyo naman ang ibinibigay nila. Sa ngayon, we removed the machine in our section, pero mayroon pa rin namang copy machine sa OWWA; so kung mayroon nangangailangan ng photocopy, we instruct them to go to OWWA kasi nandoon ang copy machine. Dito wala na. Ang maipapayo ko nga sa mga nagpupunta dito, mag-pa-copy na kayo ng marami ng dokumentong puedeng hingin ang kopya para bawas abala na rin sa inyo.

BEN GARCIA: Sa mga kaso po ng mga baklas na passport, o paggamit ng hindi tunay na pangalan, ano ang patakaran dito ng DFA at ano po ang maipapayo niyo sa kanila?

REA ORETA: When a Filipino comes and enter Kuwait halimbawa lang gamit ang assumed name, iyon na ang gamit niyang pangalan dito; lahat ng transaction niya, gamit na niya ang pangalang iyon. Mabubuko lang minsan kung mag-rerenew o kung minsan sa aming imbestigasyon dahil nga may-doubt, so ang iba uma-amin. Kapag nahuli, ang kadalasang tanong namin ay kung willing siyang mag-rectify ng pagkakamali? Kapag sinabing oo, aayusin iyan. Pero, she/he will will have to agree na will have to re-start all over again. Mahirap na proceso ang pagdaraanan. Kasi kailangan niyang baguhin ang lahat, parang domino effect iyan na kapag nasagi o natumba ang isa, sunod-sunod na matutumba ang matatamaan. So, ganun, from the part ng taong nag-assumed name, lahat ay babaguhin, kasi affected iyon lahat. If they want to come clean, gamitin ang buong katotohanan sa pangalan nila; they have to leave the country; lahat doon na sa Manila ayusin. Ang Pilipino na nag-gamit ng assumed identity ay mahaharap sa kasong falsification of public documents, mabigat na kaso iyan, iimbestigahan ang nagkasala, at karamihan naman sa mga ganung klase ay dahil lamang halimbawa sa gusto lang mabilis ang pag-alis dahil kailangan nang kumita ng pera; mauunawaan iyan ng Pilipinas kung ganun nga. Pero mayrooon kasing iba, na ginagamit iyon sa ibang bagay, halimbawa sa drug at human traficcking. Kaya mayroong imbestigasyon. Ang Philippine government ay very flexible when it comes to that, dapat lang naman umamin kung maypagkakasala at ipaliwanag ng maayos ang kanilang sarili. Maraming na-ti-trace na panloloko o pag-gamit ng pekeng pangalan, dahil minsan, yung nagamit na passport ng isang tao ay nag-apply ng panibagong passport, syempre dahil mayroong record, lalabas ang katotohanan, so ayun, buking si kabayan. Kaya, from us, payo talaga namin huwag gagamit ng passport ng ibang tao o assumed name.

BEN GARCIA: Sino sino naman ang hindi nabibigyan ng passport?

REA ORETA: Acquiring passport if you are a Filipino citizen is a privilege. Its our constitutional rights; so kung ikaw ay Pilipino walang karapatan ang sinuman sa Pilipinas na ideny ka sa karapatang iyan, kasi basic human rights ang mag-travel, at kung pupunta ka halimbawa sa ibang bansa hindi ka makakapasok kung wala kang passport. So kung mayroong kang record/s na puwedeng grounds for the state not to grant passport, then ang estado ay maliwanag na sasabihin sayo ang rason, hindi yung basta na lang aalisin sayo ang prebelihiyong iyon dahil minsan nag-po-power tripping lang ang ilang tao at hindi ka bibigyan o hindi irerelease ang passport; isa iyang offense na puwede ireklamo. Ito ang ilan pa sa mga grounds; kung halimbawa ini-order ng korte na huwag bigyan ng passport, hindi ka magkakaroon. Kung ang applicant ay minor at hinold ng guardian ang pag-iisyu ng passport, puwede ring hindi mabigyan ng passport. People who are threats to national security, people who violated the Philippines passport act. Recently lang idinagdag na kapag-lawful order ng ating secretary of foreign affairs dahil sa halimbawa napatunayang banta siya sa national and public order, security, safety, hindi rin binibigyan. Ang fugitive, mga nagkasala at nagtatago sa batas, hindi rin sila bibinigyan ng panibagong passport, kailangan munang linisin ang kanilang pangala. In fact puedeng ipag-utos ng korte na bawiin sa kanila ang passport. So, mayroong mga grounds, kung wala naman sila sa kategoryang ito, walang kapangyarihan ang sinuman sa atin sa Pilipinas na hindi ka bigyan ng pasaporte.


BEN GARCIA: Gaano po kahalaga ang passport ng isang dayuhang manggagawa sa Kuwait. Bakit kailangan itong pahalagahan. Pabor ba kayo sa pagtatago ng passport ng mga employer sa Kuwait?

REA ORETA: Ang passport mo ay mahalaga dahil irerespeto ka ng sinumang awtoridad dahil sa hawak mong passport. Based sa international treaty ng mga bansa sa mundo, sinuman ang may-hawak ng pasaporte ay dapat gawaran ng kaukulang proteksyon ayon sa batas at hayaang makadaan o makapasok sa bansang gusto niyang puntahan. Iniuutos din ng issuing government na dapat bigyan ka ng sapat na gabay/tulong bilang mamamayan ng Pilipinas. Nakasaad iyan sa mismong passport na hawak mo. Diyan na rin itatatak ang permit to work, visa, or residency sa isang lugar. Doon itatatak ang entry at exit permit. Ang passport ay pagmamay-ari ng issuing government. Sila lang ang may-karaptang magbawi niyan. Tungkol naman sa pag-tatago ng employer ng passport, hanggang ngayon, iyan pa rin ang stand namin na walang kapatan ang employer na i-withold ang passport ng sinumang manggagawa. Pero ang pag-kuha ng passport ng mga employer sa Kuwait/Gulpo ay nakatali sa sistemang 'kaffel' o sponsorhip system. Kaya nga, tuwang tuwa kami ng mabalitaan ang plano ng gobyerno dito na alisin ang sponsorship system. Tulad ng sinabi ng ambassador; sana lang pagtuunan din ng pansin ang batas may-kinalaman sa dometic helpers dahil vulnerable sila o laging tampulan ng pang-aabuso.

BEN GARCIA: Bakit mayroon pang tatak not allowed to travel to Iraq ang mga passports natin, gayong marami pa rin namang nakakalusot sa travel ban na ito ng Pilipinas.

REA ORETA: The Philippine government stands on the travel ban; we have the existing travel ban order; prerogative iyan ng estado dahil nga sa seguridad at kaligtasan ng ating mga kababayan; so nag-implement ang Pilipinas ng ban order. The primary concern of Philippine government is nothing but the safety and security of our kababayans. Iyan ang rason kung bakit kailangang tatakan ang passport natin ng not allowed to travel to Iraq. Sa usapin naman kung bakit nakakalusot pa rin ang maraming Pinoy, wala na kaming control diyan, kasi personal na iyan na disisyon ng mga kababayan natin, sila ang nag-ri-risk ng kanilang buhay kapalit ng pera despite the order not to enter Iraq.

Masaya akong wala siya!

Kambal na pasakit



(Karugtong ng liham kasaysayan ni Marites Tura)

Nagkaanak pa ako ulit ng isa. Nabuntis din ang nanay ko sa bunso kong kapatid. Doon ko nakitang muli ang kahayupan ng tatay ko. Lagi niyang sinasaktan ang ina, pero, noong huli nga, buntis ang nanay at kabuwanan niya halos noon. Binugbog siya ng tatay ko, napasugod ako sa bahay namin, dahil naririnig ko, gustong patayin ng tatay ang nanay ko. E buntis ang nanay ko, sabi ko sa tatay ko tama na, abay-gusto niya akong batuhin ng itak, hindi niya itinuloy dahil mayroon akong hawak na bata. Kuya Ben, para syang may-sungay kung magalit, ang sama ng ugali niya. Pinalayas niya kami ng nanay sa loob ng bahay at walang saplot sa katawan si inay, buti na lang at naroon ako. Nung umalis kami sa bahay na iyon, sabi ko sa nanay ko, umalis na ng tuluyan at huwag nang babalik kailan man. Binigyan ko ng pamasahe ang inay at nagtungo siya sa kapatid niya sa Zamboanga. Ang sama ng loob ko noon, sabi ko, sana lang mamatay na ang tatay ko. Kinabukasan, nang magising si itay, hinahanap si nanay, sabi ko, pinaalis ko na, at hindi na siya babalik ulit. Sabi sa akin, pabalikin ko si inay ngayon din. Sabi ko sa kanya, hindi na siya babalik at nasa kapatid niya sa Zamboaga City. Pinuntahan ni itay, nabugbog din siya doon ng kapatid ni inay, dahil nakita nila ang kaawa-awang lagay ng inay. Pero, matapos ang usapan, sumama pa rin pabalik, kasi malapit na nga siyang manganak noon.
Ilang araw lang ipinanganak ang bunso naming kapatid na lalaki. Tatlong araw matapos ang binyag, nagkasakit si itay. Dinala siya sa ospital at ilang araw lang binawian siya ng buhay. May-sakit daw pala ang itay sa puso, kidney at ulcer, lahat iyon nagsama-sama. Bago siya namatay, sabi niya sa akin, bahala na daw ako sa mga kapatid ko. Namatay ang itay sa tabi ko, wala ang nanay noon kasi naghahanap ng pera pambili ng mga gamot at pambayad sa ospital. Hindi ako naiyak, hindi tumulo ang luha ko sa pagpanaw ni itay. Sabi ko nga buti na lang at matatapos na ang kalbaryong buhay ni inay at mga kapatid ko. Noong iuwi ang bangkay ni itay sa bahay, ni hindi ko nakitang umiyak ang mga kapatid ko. Hindi sila nasaktan. Ang kapatid at nanay niya lang ang nakita kong umiiyak. Noong nilapitan ako ng lola, sabi, makakapahinga na daw ang inay sa pambu-bogbog. Nang mailibing si itay, pinilit kami ng inay, na sa bahay na lang nila kami titira. Hindi kami magkaunawaan ng mga kapatid ko, dahil ayaw nilang sumunod sa akin. Matapos ang ilang buwan, nagpaalam ang nanay na pupunta ng Maynila para mag-trabaho para sa mga kapatid ko. Pumayag na rin ako, yung nakukuha nyang pension, ako ang kumukuha, dahil nasa akin lahat ang mga kapatid ko, at mayroon akong tatlong anak na noon. Para makatulong din sa pagbuhay sa mga kapatid ko at mga anak ko, tumanggap din ako ng trabaho like manicure, pedicure at gupit ng buhok. Pero nagumon ako sa sugal, habang wala ang mga kapatid ko, at ang mga anak ko, sinasama ko sa sugalan. Hindi ko na rin alam ang ginagawa ng asawa ko, malayong malayo na ang loob namin sa isat-isa. Hanggang isang araw, bigla siyang nag-yaya sa akin na sumali daw kami sa Couples for Christ. Nakita ko ang pagbabago niya noong pumasok kami sa grupong iyon. Yung pag-inom nawala sa kanya. Natigil din ako sa pagsusugal. Naging maayos ang pag-sasama namin ng halos isang taon. Isang araw, bumalik ang inay galing sa Maynila. Ang sabi, doon na raw siya at hindi na siya aalis pa, sabi ko sa asawa ko, kung ganun, aalis na lang din kami sa bahay na iyon para matuto na rin kaming mag-sarili, total lumalaki na ang mga bata at pati yung mga kapatid ko. Pero sabi ng asawa ko, doon na lang daw kasi mas-masaya daw ang bahay kung marami. Sabi ko sige, ikaw ang bahala. Nag-sama-sama pa rin kami. Lingid sa kaalaman ko, demonyo na rin pala ang asawa ko, may-isang taon niya na palang hinahalay ang kapatid kong babae. Nag-tataka lang ako, dahil yung kapatid ko, parang laging tulala, namumutla. Tinatakot daw pala siya ng asawa ko, itinatali ang kamay at nilalagyan ng tela ang bibig para hindi makasigaw. Kung mag-sasabi daw siya ng totoo, papatayin dawako ng asawa ko. Kaya naman pala kung tanungin ko, umiiyak lang sa akin at okay lang daw siya. -Itutuloy
(Sa mga gustong maging kabahagi ng Buhay at Pag-asa, sumulat po kayo sa address na makikita sa itaas na bahagi o kaya naman, puede po kayong tumawag o magbigay mensahe sa tel 97277135 para sa mas-madaling paraan ng pagpapadala ng inyong mga kasaysayan. Maraming salamat po!-Ben Garcia)

Kambal na pasakit

Masaya akong wala siya!

Dear Kuya Ben,
Ako po si Marites Tura. Tubong Kabasalan Sibugay province. Panganay sa siyam na magkakapatid. Bata pa ako, nasubaybayan ko na ang gulo sa aming pamilya. Lasenggo ang tatay ko. Pag-uwi galing sa inuman, lumilipad ang mga kagamitan namin. Kung wala na siyang makitang puedeng ihagis, nanay ko naman ang ihinahagis niya. Pati kami, pagbabalingan din ng kanyang kapretsuhan. Nariyan at ikukulong kaming lahat sa kuwarto. At doon kami mag-iiyakan. Tapos naririnig namin sa kuwarto ang hiyaw ng mama, ang iyak ng mama, minsan pa nga, initak niya ang mama namin. Nakita ko rin ang galit minsan ng tatay sa nanay ko. Isang araw, pinaubos ba naman sa kanya ang isang kalderong kanin at isang kilong bigas. Nung hindi maubos, inginud-ngud ng tatay ang nanay sa kanin at bigas. Minsan pa yung nanay ko, hinubaran niya ng saplot sa katawan, hubot-hubad, hindi pinapasok sa bahay, hayaan daw makita ng mga taong ganun ang nanay ko. Wala daw magpapapasok sa nanay namin. Nung malingat ang tatay, hinagisan ko ng damit ang nanay sa labas. Kinaumagahan, wala na ang nanay. Umalis siya at nagtungo sa kanyang kapatid sa Zamboanga City. Kinuha din siya doon ng tatay. Mula ng magkaisip ako at hanggang 3rd year high-school na ako, iyon ang sitwasyong kinamulatan ko sa pamilya. Minsan pa nga, pati sa ospital, binugbog din niya ang nanay ko. Bagong panganak siya noon. Lumabas ang nanay na puro pasa sa katawan. Hindi na ako nagtapos ng pag-aaral, dahil araw-araw, lumalala ang sitwasyon sa aming pamilya. Lagi rin kaming kulang sa gamit sa iskuwela. Minsan din, kung magalit ang tatay sa isa sa mga kapatid ko, lahat kami damay, yung nagkasala, ihuhulog niya sa hagdan, tapos kapag nawalan ng malay, tatadyakan niya ng tatadyakan para mabuhay ulit. Yung kapatid kong lalaki, ibibitin niyang patiwarik, papaluin niya ng papaluin, hanggang sa maputol ang sanga ng kahoy. Yung isang lalaki naman, isinilid niya sa sako at ibinitin sa apoy, aalisin niya lang ang kapatid ko kung wala nang apoy. Ang pananakit ng tatay ko ay umabot hanggang 17 years old na ako. Sabi ko sa sarili, kahit sinumang tao ang magsabi sa akin na ilalayo ako at itatago ako, sasama ako. Yung lalaking minsan ay nagsabing liligawan ako, nagpunta ng bahay, gusto lang bang makita ang bahay namin at ako. Tamang-tama naroon ang tatay, nakita siya. Pinagalitan ako ng tatay at muli niya akong sinaktan sa harapan ng lalaki. Sabi ko sa lalaki, normal na ito sa amin. Kaya nga sabi ko sa lalaki, kahit sinong lalaki ang magsabi sa akin na ilalayo niya ako sa tatay ko, sasamahan ko. Wala na siyang dalawang salita sabi niya sa akin, itatago niya ako at ilalayo sa tatay ko. Dinala ako ng lalaki sa Zamboanga City. Matagal bago kami nagsiping dahil hindi ko naman siya mahal. Pero noong mag-iisang taon na ako doon, pumayag na rin akong makipagsiping sa kanya. Nabuntis ako. Isang beses noong nagpunta ako sa bayan, nasundan pala kami ng isang kamag-anak, at natuntun ng tatay ko ang bahay na tinitirhan namin. Nagpunta doon ang tatay seven months na akong buntis. Nakiusap, umuwi na raw ako sa bahay at hindi naman daw siya galit. Pero hindi ako naniwala, hindi ako umuwi. Naipanganak ko ang panganay ko. Pero noong mag-dalawang buwan na ang bata, nagpasiya akong umuwi sa bahay. Hindi ko naman kasi talaga mahal ang lalaking ama ng aking anak. Noong umuwi ako, na-touch ako sa ipinakitang pagmamahal ng tatay ko sa apo niya. Kinuha niya agad ang anak ko, hinalikan at sinabi niyang iwan ko na lang daw ang bata at umuwi ako sa lalaking kinakasama ko sa Zamboanga. Pero sabi ko, hindi na ako babalik sa Zamboanga dahil, gusto ko nang hiwalayan ang lalaking ama ng aking anak. Sabi ko sa kanila, sumama lang naman ako doon, dahil nangako siyang ilalayo ako sa bahay. Sabi sa akin ng nanay, bakit ako sumama sa taong hindi ko naman mahal. Sabi ko para takasan si itay. Nag-stay ako sa bahay ng may-apat na buwan. Tapos, may-nakilala akong babae na nag-aalok ng trabaho sa ibang bansa. Agad ko iyong sinunggaban at iiiwan sana ang anak ko sa nanay ko. Pero sa araw ng aking pag-alis patungo sana ng Maynila para tuparin ang pangingibang bansa, dumating ang asawa ko, kasama ang kanyang mga magulang. Ipakakasal daw kami. Wala na akong nagawa, hindi ako natuloy dahil yung tatay ko, pumayag na rin na ipakasal ako. Doon ko mas-lalong nakilala ang asawa ko, bogbog sarado din ako sa kanya sa tuwing nalalasing. Grabe din palang magbunganga at magnigaya ng sama ng loob sa akin. Dahil sa sitwasyong napasukan ko, naging frustrated ako, natuto akong makipagkaibigan sa iba, at naging sugarol din ako kinalaunan. -Itutuloy
(Sa mga gustong maging kabahagi ng Buhay at Pag-asa, sumulat po kayo sa address na makikita sa itaas na bahagi o kaya naman, puede po kayong tumawag o magbigay mensahe sa tel 97277135 para sa mas-madaling paraan ng pagpapadala ng inyong mga kasaysayan. Maraming salamat po!-Ben Garcia)