BUHAY AT PAG-ASA

'Makinang na buhay, nalambungan ng madilim na ulap'
Pag-ibig na walang dangal

PAUNAWA: Ang mga sumusunod ay re-issue sa inilabas kong liham kasaysayan ni Rasmiya noong December 16, 2007. Sinagot ko ang kanyang liham a week after at iyon ay naka-post sa aking blogsite. Si Uztaz Abdulhadi Gumander ay pinalawak at binigyan ng mas malinaw na sagot ang kasaysayang ito ni Rasmia, kaya minabuti kong muli itong ilathala. Ang sagot ko ay malinaw na salat ang aking kaalaman sa relihiyong Islam, kaya nagtanong ako sa ilang Muslim at muli kong sinariwa ang minsang paliwanag ni Uztaz Gumander noong kami ay magkasama pa sa isang radio program, at iyon ang pinagbasehan ko ng aking paliwanag sa letter sender nating si Rasmia. Ang aking taos-pusong pasasalamat kay Uztaz Gumander sa kanyang malinaw na paliwanag dito. Heto pong muli ang liham kasaysayan ni Rasmia.

Dear Kuya Ben,
Tawagin mo na lang akong Rasmia. Sa hirap ng buhay, hindi ko natapos ang secondary. Sampu kaming magkakapatid. Ako ang bunso at ako rin ang walang natapos. Isang araw noon, dumating ang matinding pagsubok sa aming pamilya, namatay ang aming ama. Magmula noon ang dating makinang na pamumuhay ay biglang nalambungan ng madilim na ulap. Nagkanya-kanya kaming magkakapatid upang matustusan ang pag-aaral. Pero kapos pa rin talaga sa buhay. Nasa murang edad pa ako noon pero sinuong ko na rin ang pagta-trabaho. Iniwan ko ang Cotabato, baon ang pag-asang matatagpuan ko rin ang liwanag ng buhay sa dako paroon. Nakitira ako sa aking Kuya, wala man akong alam sa pasikot-sikot sa Maynila, hindi iyon naging hadlang upang hindi makahanap ng trabaho. Naging factory worker ako sa Quezon City, taga-bilang ng karton ng mga exported products sa may bandang Veterans Village.
Pinaghusay ko ang trabaho, dahilan upang gumaan sa akin ang loob ng aking supervisor. Marami nang tinatanggal sa trabaho, ayun at naroon pa rin ako. Sa trabahong iyon, nakaipon ako ng pera, hinikayat ko ang nanay na samahan ako sa Maynila. 19 years old ako nang tumibok ang aking puso sa isang lalaking pinag-alayan ko ng aking sarili. Sa matuling takbo ng panahon, nagkaroon din kami ng dalawang anak. Sa pagdaan ng panahon, kahirapan pa rin ang patuloy na sumasalamin sa aming pagsasama. Hanggang sa mapagpasiyahan naming bumalik sa probinsiya. Masipag kung tutuusin ang aking kabiyak, ulirang asawa, at sa konting kita, naipundar namin ang aming munting tahanan. Sa hindi pagtigil ng orasan, at pagsalubong sa bagong umaga, dalawa pang sanggol ang muling dumagdag sa pamilya, apat na ang naging anak namin. Nakakaraos pa rin kami kahit papaano, pero hikahos pa rin ang puwedeng salitang ikabit doon. Tutol man ang asawa ko, inisip kong ito marahil ang puwedeng makatulong sa amin.
Taong 2004, iniwan ko ang pamilya upang makibaka sa ibayong dagat. Sa Kuwait ako bumagsak...sa ilalim ng employer na sala-sa-init sala-sa-lamig. Tiniis ko iyon Kuya Ben. Sa una, halos araw-araw ang dating ng liham, naging linguhan; pero dumating din ang panahon na naging buwanan at minsan pa nga wala din sa isang buwan. Mayroong kirot na nararamdaman ako sa puso ko; pero hindi ko iyon ininda, sapagkat alam kong ang buhay ay talagang ganito.
Isang umaga, natanggap ko ang tawag ng aking Inay. Malungkot man ang balita; pero iyon marahil ang dahilan kung bakit sinadya niyang tumawag sa akin. Ang dalang balita, isang buwang kasal na raw ang aking asawa sa ibang babae. Dumilim ang aking paningin. At tila baga isa akong kandilang nawalan ng liwanag. Tatlong buwan ko ring ipinagluksa ang aking asawa. Tinanong ko rin ang aking asawa kung bakit nagawa niyang magtaksil sa akin. Ang sagot niya, wala ako, malayo ako sa piling niya. Hindi ko raw maibigay ang gusto niya. Sa awa ni Allah, dininig niya ang aking dalangin. Binigyan niya ako ng ibayong lakas upang mapaglabanan ang buhay at pakikibaka.
Sa ilalim ng kalungkutan, nakilala ko ang isang lalaking muling nagpatibok ng aking puso, isa ring Pinoy. Noong una, akala ko friend lang kami. Pero nung tumagal, patuloy na lumalapit ang loob ko sa kanya. Inilihim ko ang aking tunay na buhay, dahil inakala kong hindi naman kami magtatagal. Dumating ang panahong nagtapat siya ng pag-ibig sa akin; at handa niya raw akong pakasalan. Imbes na kaligayahan ang sagot, namutawi sa aking buong pagkatao ang pagkalungkot at pagkabahala, dahil alam ko, mayroon akong lihim na itinatago sa kanya. Matapos ang pag-uusap na iyon ng harapan, muli ko siyang tinawagan sa telepono, umiiyak akong nagtapat sa aking tunay na buhay. Naunawaan naman niya ako; pero ako, halata kong nagkaroon ng lamat sa aming pagtitinginan. Ang dating mainit na usapan, unti-unting lumamig at nararamdaman kong nalulusaw. Mas lalo akong nasaktan nang sabihin niyang mahal niya pa rin ang dati niyang nobya. Masakit man, naipayo ko sa kanyang sundin ang bulong ng kanyang puso.
Kuya sa kalagayan ko, mali bang umibig? Mali bang ibigin siya ng buong-buo? Sa una kong pag-ibig, ano ba ang nararapat gawin?

Gumagalang at nagpapasalamat,
Rasmia
****
Kapayapaan ay sumasainyo Bro. Ben at sinumang nakakabasa nitong blogsite mo, salamat sa pagsabi mong wala kang sapat na kasagutan sa tanong ni sister Rasmia sang-ayon sa Islam... Sa mga nabanggit mong kundisyon ng pag-asawa ng lalaki ng iba, wala rin problema sa mga iyon, subalit itong sa ikatlong kundisyon (kung papayag ang kanyang unang asawa na muli siyang mag-asawa ng iba), itoÕy sa Family Code ng mga Muslim sa Pilipinas under sa Batas ng Pilipinas lamang, hindi in general at hindi rin sa tamang Batas ng Islam. Magkaiba kase ang batas ng mga Muslim at Batas ng Islam, kapag sinabi mong Batas ng Islam ibig sabihin ay ang Banal na Batas na hindi gawa ng tao kundi mula sa Mahal na Panginoong Diyos (Allah). Ang natatandaan ko na nababanggit ko noong tayo'y sa Radyo Pinoy pa ay; Code of Muslim Personal Laws of the Philippines, lagi ko nililinaw na hindi lahat ng nabanggit dito ay 100% ay sang-ayon sa Batas ng Islam.
Tungkol naman sa sagot mo sa tanong ni Rasmia kung mayroon ba siyang karapatang umibig na muli?. (Kase po sa relihiyong Muslim, iba ang patakaran lalo na sa kalayaan ng mga babae. Mayroon akong kinausap na Muslim na babae, ang sabi niya sa akin, sa kanila, kung nag-asawa na raw po ang lalaki, mayroon nang karapatan si babae na umibig muli. Pero papasok daw ang problema, lalo na kung ang lalaki, hindi pumayag na mag-asawang muli si babae. Kase, sa mata raw po ng mga Muslim, asawa pa rin ni lalaki si babae, at hindi siya dapat mag-asawang muli. Pumapasok daw sa usaping ganyan ang honor killing, kung saan, mayroong kalayaan ang lalaking patayin ang babae kung naki-apid ito sa iba), hindi po gaano malinaw itong sinabi mo na sa relihiyong Muslim, iba ang patakaran lalo na sa kalaayan ng mga babae! Una po, itong relihiyong Muslim ay maling salita puwede pong sabihin mong relihiyon ng mga Muslim, pero hindi po puwedeng sabihing relihiyong Muslim kase Muslim ay tao at ang relihiyon ay Islam. Ikalawa, kung ang tinutukoy mo, walang kalaayan ang mga babae sa Islam in general mali po yon, kase sa totoo lang Islam ang nagbigay ng kalayaan sa mga babae.. mahaba ang usapan diyan pero katulad ng anumang kalayaan na may hangganan o limitasyon.. Sa tanong kung may karapatang umibig na muli ang sinumang tao? Sino kaya ang tao na magsasabing walang karapatang umibig ang babae o lalaki na muli? Common ang pag-ibig, sinungaling ang tao na sabihing hindi marunong o hindi na muli marunong umibig, hindi yan ang usapan o kaya hindi yan ang dapat itanong ni sister Rasmia kundi may karapatan ba siyang mag-asawa na muli? Sa puntong yon, sa Kristiyanismo kung mag-asawa itong babae kailan man ay hindi magiging legal, sapagkat hindi maikasal na muli sa simbahan o kaya ay saan dahilang hindi ipinapahintulot ang divorce.
Sa Islam naman, ang divorce ay ipinapahintulot at may tinatawag sa Shari'a na Khul'a, ang babae ay maaaring humingi sa husgado upang makipaghiwalay sa kanya si lalaki, hindi siya ang maghiwalay, hindi rin agad na maghanap ng lalaki bilang pangalawang asawa o kapalit ng una niyang mister, kase hindi siya (si babae) pinahintulutang mag-asawa ng dalawang lalaki, pero may karapatan siyang humiling ng diborsyo at ang husgado ang may kapangyarihang magpahiwalay sa kanila.. Itong sinabi ng isang babaeng Muslim na pinagtatanungan mo, na may kalayaan ang lalaking patayin ang babae.. Hindi rin malinaw yan.. Una, hindi maaaring pagbatayan sa Islam ang mga sinasabi lamang ng mga Muslim kung silaÕy walang nalalaman sa Islam, ikalawa nabanggit mo rin ang salitang naki-apid na ang ibig sabihin ay pangangalunya.. So, kung darating man sa puntong maaari na siyang patayin hindi ang lalaki ang magpasya kundi Batas at ang mga alagad nito kung napapairal ang Batas, sapagkat kung siya'y hindi pa nakapaghiwalay sa asawa at magasawa na muli ano kaya ang mararamdaman ng una niyang asawa? At ano rin ang mangyari kay Rasmia kung saka-sakaling mag-asawa ng dalawa o marami?
Sa huli, doon ako sanggayon sa sinabi mo na i-settle niya muna ang kanyang sarili saka mag-asawa muli, ang hindi maganda, mag-asawa na muli ng i-legal dito sa Kuwait, pagkatapos pagdating sa Pinas hanap-hanapin din niya si unang Mister.. At sana magising din itong mga kababayan natin na mga kababaihan dito sa ibayong dagat, sapagkat marami sa kanila ang ganito ang ginagawa.. Likas sa atin bilang mga tao na umibig habang may puso nga tayo, pero itong mga Batas nga ang nagbibigay sa atin ng mga limitasyon, at kung walang Batas at kung ito'y hindi sundin, wala tayong kakaiba kailanman sa mga hayop! Maraming salamat sa iyo Bro. Ben, paki-labas na lang nitong komentaryo ko para malinaw sa ating mga kababayan, higit sa lahat kay sister Rasmia.

Abdulhadie Gumander
abgislam@maktoob.com